«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է հրապարակախոս, «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության փոխնախագահ Անուշ Սեդրակյանը:

– Տիկին Սեդրակյան, Սերժ Սարգսյանի՝ ՀԱՊԿ գագաթնաժողովին չմասնակցելը շատերը դեմարշ որակեցին Ռուսաստանի դեմ: Համամի՞տ եք:

– Դեմարշը ենթադրում է տրամաբանությունից, նաև դիվանագիտական էթիկայից դուրս գործողություն: Երբ պետությունը փորձում է փոխել իր քաղաքական վեկտորը, անկախ նրանից՝ դա արվում է ակնարկների՞, թե՞ ավելի վստահ գործողությունների միջոցով, բնավ դեմարշ չէ, այլ ընթացիկ կուրսի փոփոխություն: Այս պահին ես այն կանվանեի միայն կուրսի փոփոխության փորձ, քանի որ դեռևս կուրսի փոփոխություն չի կատարվել: Երբ խոսում ենք արևմտյան և ռուսամետ կուրսի մասին, միշտ այնպիսի տպավորություն է, որ մենք գտնվում ենք միջնադարում, և մեր խնդիրն ավելի ապահով ֆեոդալ գտնելու մեջ է, որի մոտ մենք կլինենք ավելի պաշտպանված վասալ: Ես ընդհանրապես ուզում եմ, որ այս դիսկուրսից դուրս գա արևմտամետ և ռուսամետ երկրների քննարկումը, որովհետև դա կեղծ դիսկուրս է, մենք երբեք չենք կարող հույս դնել, որ որևէ մեկը կպաշտպանի մեր անկախության պայմանները, ինչպես նաև չենք կարող հույս դնել արևմտյան բանկերի խոստումների վրա: Երբ մենք խոսում ենք կուրսի փոփոխության մասին, մենք պետք է խոսենք այն մասին, թե ինչ ենք մենք ուզում ունենալ մեր երկրում: Եվրոպական արժեքը հոմոսեքսուալիզմը չէ, իսկ ռուսական ապահովությունը ռուսական բազաները չեն: Տվյալ պարագայում քաղաքական դիվանագիտական կուրսում անհրաժեշտ է ա. մի փոքր հնարավորություն` ունենալ ձգտում դեպի ավելի լավ ստանդարտը: Թվում է՝ այդ ստանդարտն արտաքին քաղաքականության հետ կապ չունի, բայց այն շատ ուժեղ կապ ունի: Եթե մենք խոսում ենք եվրոպական և ռուսական ուղղությունների տարբերության մասին, հարց եմ ուզում տալ՝ Հայաստանում որևէ մեկը գիտի՞, թե ինչ է ուտում: Երբ մենք խոսում ենք ուտելիքի մասին, երբ խոսում ենք տնտեսության մենաշնորհի մասին, երբ մենք խոսում ենք բացարձակ օլիգարխիկ կապիտալի տիրույթի մասին, երբևէ մենք մեզ հարց տվե՞լ ենք՝ բացի այն գերշահույթը, որը ստանում է, այսպես կոչված, օլիգարխը, ինչպե՞ս է վտանգվում մեր առողջությունը, կամ ռուսական մոդելը մեզ կտա՞ մեր սեփական ուտելիքի վերահսկողությունը, որովհետև եթե դու մտնում ես եվրոպական շուկա, եթե դու ձգտում ես դեպի ինտեգրացիա և ի վերջո ստանում ես այդ ինտեգրացիան, սկսում է քո ուտելիքի, արտադրանքի ներկրածը վերահսկվել: Բնական է, որ Հայաստանի ոչ մի խոշոր ներկրող և ոչ մի իշխանավոր չունի այդ իրավագիտակցությունը, որ քաղաքացին ուտի անվնաս և անվտանգ ուտելիք: Այ դա է եվրոպական ստանդարտը, որը որևէ կապ չունի հոմոսեքսուալիզմի հետ: Եվրաինտեգրացիան մի շատ կարևոր բան է բերելու՝ օրենքների կատարման վերահսկողություն, եվրոպական ճամփան դառնալու է հեշտ, հասանելի ու շատ արագ: Դարձյալ ունենալու ենք օրենսդրական վերահսկողություն, և բնական է, որը չենք ունենալու ռուսական մոդելի դեպքում: Ինչո՞ւ չենք ունենալու, շատ պարզ պատճառով՝ մենք հիմա ռուսական մոդելի մեջ ենք: Փաստորեն, ռուսական մոդելի օրինակով ունենք կոռուպցիա, քաղաքական կոռուպցիա, որն ամենավտանգավորն է, և ունենք բացարձակ ռուսական пофигизм, որն անտեսում է մարդկային կյանքն իբրև արժեք:

– Արդյոք մենք ամբողջությա՞մբ ռուսական մոդելի մեջ ենք: Շատ է խոսվում, որ օրինակ Սերժ Սարգսյանը արևմտյան քաղաքական ուղղության կողմնակից է…

– Արևմտամետ քաղաքական գործիչը պետք է նաև քաղաքական կամք դրսևորի՝ երկրի ներսում մոդել փոխելով, քանի որ եթե դու արտաքին մոդելով գնում ես դեպի Եվրոպա, նշանակում է՝ դու պետք է հաշվետու լինես Եվրոպային նաև քո ներսի չափորոշիչներով, և այդ տարրական չափորոշիչները նկարագրելիս ես սկսեցի ուտելիքից, չխոսեցի ժողովրդավարության մասին, խոսեցի ուտելիքի, առողջապահության որակի մասին: Եվ թող որևէ մեկը չփորձի շոշափել պատերազմական երկրի հարցը, որովհետև մենք ունենք Իսրայելի, Կուբայի անզուգական բժշկության օրինակը: Նրանք, լինելով պատերազմական իրավիճակում, դիկտատուրայի պայմաններում, կարողացել են զարգացնել այդ ճյուղերը մի բանի շնորհիվ՝ չկա կոռուպցիա: Եթե մենք խոսում ենք արևմտամետ լինելու մասին, արևմտամետը արևմտյան արժեքն է, արևմտյան արժեքը պետք է իրականանա ներսում, որպեսզի հետո ազդեցություն ունենա դրսում:

– Եթե Սերժ Սարգսյանը թեկուզև փոքր քայլերով փորձում է փոխել երկրի արտաքին քաղաքական վեկտորը, ի՞նչ պետք անեն ազատական կամ եթե կարելի է ասել արևմտամետ քաղաքական ուժերը: Ազատ դեմոկրատները ինչպե՞ս են պատկերացնում համագործակցությունը Սերժ Սարգսյանի վարչակազմի հետ:

– Հայաստանի քաղաքական ուժերի հեղհեղուկությունը մեզ երբեմն սարսափեցնում է, որովհետև ուժերը, որոնք իրոք հայտարարել են, որ արևմտյան արժեքների դավանող են, հանկարծահաս փոխեցին իրենց վեկտորը և հիմա շատ մոլի ռուսամետ են: Ես չեմ կարող ասել, որ արևմտամետ լինելը լավ է, իսկ ռուսամետ լինելը վատ է, քավ լիցի, ես երբեք նման պարզունակ գնահատականներ չեմ տա, բայց ես կարող եմ ասել, որ արևմտյան արժեքային համակարգը խիստ տարբերվում է ռուսական արժեքային համակարգից: Ինչպե՞ս է ստացվում, որ արժեքային համակարգի մեջ քաղաքական ուժը թույլ տա նման կտրուկ տատանում, կարելի է փոխել գործընկերներին, բայց չի կարելի փոխել արժեքային համակարգ:

Քաղաքական ընդդիմության որոշակի ստագնացիան պայմանավորում եմ չորս գործոնով. առաջին՝ քսան տարիների ընթացքում հանրահավաքային փուլը սպառվել է, երկրորդ՝ քաղաքական օրակարգը հակաիշխանական օրակարգ է: Ուզում եմ հիշեցնել, որ երբ ասում են հակաիշխանական օրակարգ, ասում են՝ իշխանության դեմ ենք, դա քաղաքական օրակարգ չէ, քանի որ այդ քաղաքական օրակարգի մեջ ո՛չ երևում է անցյալը, ո՛չ ներկան, ո՛չ ապագան, որովհետև եթե դու իշխանությանը դեմ ես, դա դեռ չի նշանակում, որ դու կարող ես ապահովել այդ իշխանության փոփոխությունը դեպի լավը: Իշխանության դեմ լինելը բավական է, որ դու դառնաս բոլորի կողմից սիրված, և բավական է, որ դու մնաս նույնքան անհասկանալի: Վարչապետն անձ է, գնագոյացման համակարգը` կոնկրետ հարց, որ հստակություն է ենթադրում: Եթե դու ուզում ես ռեալ քաղաքական փոփոխություն, դու պետք է վիճարկես ոչ թե վարչապետի անձը, այլ գնագոյացման համակարգի մեխանիզմը: Վերջապես քաղաքական ընդդիմությունը պետք է անցնի նման կոնկրետ գաղափարների: Հայաստանում անձնավորված քաղաքականություն է, երբ մենք լսում ենք գնահատական, որ այս պաշտոնյան տականք է, մյուսը՝ առավել ևս, սա կործանում է հենց ընդդիմության համար: Երբ խոսում ենք կոռուպցիայի մասին, եկեք այդ կոռուպցիան բաժանենք բաղադրիչների, կարծում եմ՝ ընդդիմության խնդիրը պրագմատիկ և կոնկրետ խնդիրների հաստատումն է: Սա եվրոպական ստանդարտ է, իսկ ռուսները ունեն широкая душа, որը շատ եմ գնահատում, բայց միևնույն ժամանակ դա տապալվում է քաղաքականության մեջ, հաղթում է սովորական էլեմենտար, կոնկրետ, պրագմատիկ, սկզբունքային մոտեցումը, որովհետև դու կարող ես կոնկրետ խնդիր դնել և ծառայեցնել ամենամոտ նպատակներին:

– Ընդդիմադիր ուժերի ձախողումը, ըստ Ձեզ, պայմանավորված է խնդիրների սխալ ձևակերպմա՞մբ…

– Եվ հասարակության որակի անտեսմամբ, որովհետև երբ շփվում ես երիտասարդների հետ, այն երիտասարդների, որոնք արմատապես տարբերվում են տասը տարի առաջվա երիտասարդներից գիտատեխնիկական առաջընթացի շնորհիվ, այն բերում է համաշխարհային պրոֆեսիոնալիզմի կոնցեպտի: Եթե անգամ մեզ այստեղ պրոֆեսիոնալիզմ պետք չէ, ապա դրսին պետք է, և շնորհիվ համացանցի ամեն մեկը փորձում է իր մասնագիտության մեջ աճել: Երբ փորձում ես աճել, ինքնաբերաբար իրավագիտակցությունդ է բարձրանում, ըմբռնման տեղեկացվածության մակարդակը, երբ այդ մակարդակը բարձրանում է, այդ մարդիկ չեն կարող լսել՝ նա գող է կամ հեռացիր կոչերը, որովհետև այդ կոչերը կարող են իրենց ոգևորել, բայց գործողության երբեք չեն կարող տանել: Գործողության կարող են մղել միմիայն անաչառ, հանգիստ, առանց ավելորդ էմոցիաների ձևակերպված խնդրահարույց հարցերը, և դրա համար, երբ մենք ասում ենք պետք է պայքարենք արտագաղթի դեմ, ես առաջարկում եմ պայքարել ճիշտ գնագոյացման համար, որից արտագաղթը հաստատապես կնվազի, որովհետև երբ դու հսկում ես գնագոյացման մեխանիզմը, պահանջում ես, ստիպում ես, ընդ որում՝ որևէ մեկը քեզ չի կարող մեղադրել երկիրը քանդելու փորձերի մեջ, դու քաղաքացի ես, իրավունք ունես իմանալ՝ ինչպես է գնագոյացում տեղի ունենում և ուր է գնում հարկը: Ինձ համար կարևոր է՝ իշխանությունից ով, վերջապես, կհասկանա, որ այսպես իշխանավարել այլևս հնարավոր չէ:

Հիմա մենք պայքարում ենք ինչ-որ մեկի դե՞մ, թե ինչ-որ անհասկանալի մեկի համար իշխանափոխության լոզունգը առաջ տանելու համար: Պետք է փոխել մոտեցումները, վերանում են բոլոր պսևդոկուսակցությունները, որովհետև կուսակցությունները մեկ նպատակ ունեն՝ քաղաքական պահանջ ձևակերպել և բարձրաձայնել, երրորդ գործառույթ չկա: Մեր իշխանական կուսակցությունը ինչո՞վ է զբաղվել՝ տնտեսության շորթմամբ և տնտեսական լծակների յուրացմամբ: Հիմա արդեն պետք է գործարկվի ապաշորթման վերահսկողության մեխանիզմը, սեփականության թափանցիկությունը, հաշվետվությունը և արդյունավետությունը, այս պահից սկսած նրա սեփականությունը, արդյունավետությունը վերահսկվում են:

– Նախօրեին Ֆրանսիայում տեղի է ունեցել առաջին միասեռ ամուսնությունը: Ի՞նչ կապ ունի այս երևույթը իրական եվրոպական քաղաքակրթության հետ: Չէ՞ որ հարյուր հազարավոր ֆրանսիացիներ էլ դուրս են եկել այդ ամենի դեմ պայքարի:

– Մի կապ ունի՝ մարդու անձնական կյանքը մարդու անձնական տիրույթն է: Հայերի մոտ ինչը հանրայնորեն պախարակելի է, դա նեղ անձնական տիրույթում է, ինչ որ հանրայնորեն ողջունելի է, դա հանցագործության ոլորտում է՝ կոռուպցիոները լավ տղա է, որը օջախ է պահում, հանցագործը ուժեղ տղա է, որը կարողանում է բոլորին իրենց տեղերը նստեցնել: Միասեռականությունը զուտ գենետիկ կենսաբանական առանձնահատկություն է, դա նույնն է, որ ասեն Եվրոպա մտնելով հայերը բոլորը կդառնան շիկահեր: Բայց որևէ մեկը չի ուզում եվրոպական արժեքների մասին խոսելով նշել, որ մարդուն բիզնեսի հնարավորություններից զրկելը կպատժվի խստագույնս օրենքով, եվրոպական արժեքների մասին խոսելիս չի բարձրաձայնում պաշտպանվածության համակարգը…

– Եթե իսկապես քաղաքական կամք դրսևորվի քաղաքական վեկտորի փոփոխության առումով, ապա Դուք` որպես քաղաքական ուժ, պատրաստվո՞ւմ եք համագործակցել:

– Այս համատեքստում ցանկացած համագործակցություն բացառված է:

Սիրանույշ Պապյան