-Պարո՛ն Քոքոբելյան, այսօր հաղորդվեց, որՄինսկում Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի գագաթնաժողովին նախագահ Սերժ Սարգսյանը խնդրել է արագացնել Հայաստանի՝ Մաքսային միությանն անդամակցելու գործընթացը: Նաև՝ հաղորդվեց, որ խոսքը երկու փուլերի մասին է, որոնց նպատակը լինելու է Եվրասիական տնտեսական տարածք ինտեգրվելը: Փաստորեն՝ հիմա խոսվում է ավելի խորը եվրասիական ինտեգրման մասին:
-Նախևառաջ՝ այս հայտարարությունը համարում եմ «սեպետեմբերի 3»-ին սկսված գործընթացի տրամաբանական շարունակությունը: Երկրորդ՝ բոլորին հայտնի է, որ, ի սկզաբանե, սեպտեմբերի 3 –ից հետո մենք հայտնել ենք մեր կարծիքն այն մասին, որ դեմ ենք այս գործընթացին, քանի որ որքան էլ ներկայացվի, թե այն անվտանգության խնդիր է լուծում, այն անվտանգության նոր երաշխիքներ չտվեց, և պետք չէ մոռանալ, որ ՀՀ-ի և ԼՂՀ-ի անվտանգության ամենամեծ երաշխավորը զարգացման հեռանկարով Հայաստանի Հանրապետությունն է: Դրա ամենավառ ապացույցն է Բելառուսի նախագահի հայտարարությունը, թե՝ Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցության գործընթացում պետք է անպայման հաշվի առնվի Ադրբեջանի կարծիքը, ռուսական չինովնիկների հայտարությունները՝ կապված Ղարաբաղի հետ: Պատկերացրեք՝ ՀԱՊԿ անդամ պետության նախագահը հայտարարում է, որ Հայաստանի հետ Մաքսային միության պայմանագրի ստորագրման ժամանակ պետք է հաշվի առնվի ո՛չ ՀԱՊԿ անդամ Ադրբեջանի կարծիքը: Այսինքն՝ մենք այստեղ խոսում ենք այդ երկրների ու Ռուսաստանի հետ ռազմավարական գործընկերության մասին, այն դեպքում, երբ վերջիններս մեզ հետ չեն վարվում որպես ռազմավարական գործընկերներ: Երրորդ՝ ակնհայտ է, որ երբ այս փուլում Եվրոպական կողմի հետ սկսվեց Վիզաների ռեժիմի դյուրացման գործընթացը, Մաքսային միությունն սկսեց արագացնել Հայաստանի անդամակցության գործընթացը, քանզի, եթե հիշում եք, մինչ այդ հայտարարվել էր, որ այդ ամենը կարվի մինչև 2014 –ի մայիսը, բայց արդեն գործընթացը ո՛չ թե արագացված է, այլ՝ արագացումով: Եվ սա ես կապում եմ նաև այդ գործընթացի հետ և ցավում եմ, որ այսօր այլևս խոսում ենք ո՛չ միայն Մաքսային միության մասին, այլև՝ աստիճանաբար գնում ենք մի դաշինքի, որը համարում եմ անհեռանկարային: Եթե այդ ռազմաքաղաքական դաշինքը լուծեր այն բոլոր խնդիրներն ու հիմնախնդիրները, որոնք առնչվում են մեր արտաքին քաղաքականությանը, տնտեսության զարգացմանը, ապա, ինչու ոչ, կողմ կլինեինք: Բայց այստեղ այդ գործընթացը չենք տեսնում:
-Պարո՛ն Քոքոբելյան, ասելով, որ ամեն ինչ արագացված է գնում, արդյո՞ք ակնարկում եք, որ դա արվում էՎիլնյուսից հետո ստորագրվելիք ինչ-որ նոր ձևաչափի համագործակցությանն ուղղված փաստաթուղթը ևս տապալելու համար:
-Ես նույնիսկ ասացի՝ «ո՛չ թե՝ արագացված, այլ՝ արագացումով շարժում է», և, անշուշտ, կապ ունի նաև Վիլնյուսի հետ: Փաստը մնում է փաստ, որ այս հայտարարությունից հետո ունենք ո՛չ շոշափելի արդյունքներ անվտանգության համակարգի առումով, բայց, միևնույն ժամանակ, կորցրեցինք Եվրամիության հետ Ասոցացման պայմանագիր նախաստորագրելու շանսը, որը, իմ խորին համոզմամբ, ՀՀ-ին կապահովեր այդքան անհրաժեշտ տնտեսական զարգացում: Ինչքան էլ մեր պետական պաշտոնյաները տարբեր մակարդակով հայտարարություններ անեն, որ երկու գործընթացին էլ կողմ են, կյանքը մի ավելորդ անգամ ևս ցույց տվեց, որ այդպես չի լինում: Բազմիցս ասել ենք, որ «և՛, և՛»-ի քաղաքականությունը տվյալ պարագայում ուղղակի՝ չի աշխատում:
-Վիլնյուսից հետո ԵՄ ներկայացուցիչն ասել էր, թե կլին ի նոր փաստաթուղթ: Ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք հնարավոր է, որ ԵՄ-ի հետ այնպիսի փաստաթուղթ ստորագրենք, որը թույլ կտա մեզ՝ ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան՝ Մոլդովան ու Վրաստանը, բայց ավելի բարձր, քան՝ Բելառուսն ու Ադրբեջանը:
-Ես, ճիշտն ասած, այն կարծիքին չեմ, որ Վիլնյուսում կստորագրվի որևէ լուրջ փաստաթուղթ: Իմ խորին համոզմամբ՝ Վիլնյուսում կստորագրվի մի փաստաթուղթ, արձանագրություն, հայտարարություն, անունը ինչ կլինի՝ կարևոր չէ, որտեղ կֆիքսվի, թե չորս տարվա բանակցությունների արդյունքում ինչի ենք հասել, և որն ապագայի համար կարող է հիմք հանդիսանալ, որպեսզի բանակցային գործընթաց ունենալու դեպքում, իսկ դա կարծում եմ, որ դա անպայման կլինի, այդ գործընթացն սկեսելուց առաջ փաստաթուղթը որպես հիմք օգտագործվի, որպեսզի բանակցությունները զրոյից նորից չսկսեն: Այսինքն՝ չորս տարվա աշխատանք է արվել, և գոնե՝ պետք է ֆիքսվի, թե այդ չորս տարվա մեջ ինչ համաձայնությունների են եկել՝ սկսած օրենսդրական փոփոխություններից, վերջացրած պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումներով և այլն: Այսինքն՝ ես համարում եմ, որ Վիլնյուսում ոչ թե ստորագրվելու է գործնական նշանակություն ունեցող մի փաստաթուղթ, այլ՝ լինելու է արձանագրություն, որն ամրագրելու է մինչև այս պահը կատարված բոլոր գործողությունները:
-Ղազախստանի նախագահ Նազարբաևը հայտարարեց Մաքսային միությունում նաև՝ Թուրքիայի ներգրավվելու մասին:
– Նազարբաևի հայտարարությունը ևս մեկ անգամ ապացուցում է, որ այստեղ հաշվի չի առնվում Հայաստանի արտաքին հարաբերությունների խնդիրները, Ղարաբաղի հարցը: Եթե հիշում եք՝ Մաքսային միության կողմնակիցները միշտ նշում էին, որ անվտանգության հարց կա, սպառնալիք կա Թուրքիայից, և այլն, և այլն: Իհարկե՝ ի տարբերություն շատ-շատերի, ես դրա մեջ առանձնապես բան չեմ տեսնում, որ Հայաստանն ու Թուրքիան Մաքսային միության կազմում լինեն, բայց շատ կարևոր է, թե դա ի՞նչ միություն է: Այսինքն՝ թե՝ այդ միությունը ի՞նչ խաղի կանոններ է սահմանում իր անդամ պետությունների համար: Այստեղ ևս մենք տեսնում ենք, որ Թուրքիայի պաշտոնական հայտարություններում Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանի բացման վերաբերյալ գրեթե միշտ նշվում է ԼՂՀ-ի խնդիրը: Պաշտոնական Թուրքիան ունեցել է կողմնակալ վերաբերմունք՝ կապված Լեռնային Ղարաբաղի հետ, և այստեղ է, որ մենք խնդիր ենք տեսնում: Այսինքն՝ այստեղ մենք գործ ենք ունենալու իրավահավասարությա՞ն հետ, թե՞ ոչ: Ակնհայտ է դառնում, որ այստեղ ևս հնարավորություն չունենք ուղղակիորեն համոզվելու, որ Մաքսային միության գործընթացի մեջ հաշվի են առնվում ՀՀ-ի շահերը:
-Ձեր ասածից կարելի՞ է ենթադրել, որ գործընթացի արագացումն էլ ավելի կփչացնի Բրյուսելի հետ Երևանի հարաբերությունները:
-Եկեք այդ տրամաբանության մեջ չդնեմ հարցը, թե՝ սա արվում է հարաբերությունները փչացնելու համար, բայց վստահ եմ, որ ռուսական կողմին ձեռնտու չէ Հայաստանի և ԵՄ-ի հարաբերությունների զարգացումը: Եթե այդպես չլիներ, ՄՄ-ի հարցն այս արագությամբ Վիլնյուսից առաջ չէին գցի: Թող ոչ մեկը չփորձի հակառակն ապացուցել, թե՝ ռուսական կողմը շահագրգիռ է Հայաստանի Եվրոպական միությանն ինտեգրման գործընթացին: Ծայրահեղ դեպքում՝ կան ռուսական բարձաստիճան պաշտոնյաններ, որոնք իրենց պատասխանատու դիրքից հայտարարել և անուղղակիորեն հասկացրել են, որ Հայաստանը խնդիր կունենա, եթե ստորագրի Ասոցացման համաձայնագիրը: Նույնը մենք տեսնում ենք նաև Ուկրինայի նկատմամբ: Այսինքն՝ այստեղ Ռուսաստանն առանձնացված քաղաքականություն չի իրականացնում:
-Ձեր կարծիքով՝ Ուկրաինան կտորագրի՞ ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը:
– Կարծում եմ՝ Ուկրաինան կգնա այդ գործընթացին: Իհարկե՝ իրենց որոշելու խնդիրն է, բայց այս պահին Ուկրինայի շահերից է բխում ԵՄ-ին միանալը: Յանուկովիչը դժվար կացության առաջ է կանգնել՝ ազատ արձակել Տիմոշենկոյին, թե՞ ոչ: Բնականաբար՝ Ուկրաինան ավելի մեծ խնդիրներ ունի, քան՝ Հայաստանը: Եթե մեզ մոտ խոսում են անվտանգության խնդիրներից, ապա այնտեղ զուտ ֆիզիկական անվտանգության խնդիր չէ դրված, այնտեղ մեծ է նաև տնտեսական բաղադրիչը: Այսինքն՝ Ռուսաստանն, Ուկրաինայի նկատմամբ որոշակի տնտեսական սանկցիաներ կիրառելով, կվնասի նաև ռուսական տնտեսությանը: Իսկ մեր տնտեսության նկատմամբ տնտեսական սանկցիաներ կիրառելու դեպքում Ռուսաստանը պրոբլեմներ չի ունենա, պրոբլեմներ կունենանք, ցավոք, միայն մենք, որովհետև մեր վարած անհեռանկարային քաղաքականության շնորհիվ ստրատեգիական նշանակության համակարգերը գտնվում են ռուսական մենաշնորհի տակ՝ գազը, կապուղիները, բաշխիչ ցանցերը, երկաթգիծը:
-Իսկ ինչպե՞ս կգնահատեք Եվրոպական խորհրդարանի երեկվա բանաձևը, ինչի՞ հետևանք էր դա:
-Պետք է արձանագրել, որ այն խիստ էր: Այնտեղ, եթե ուշադրություն եք դարձրել, հիմնականում՝ երեք շեշտադրում կար: Առաջին կետով դատապարտել են ակտիվիստների նկատմամբ բռնությունները, 2-րդ կետով, որը շատ էական է, ափսոսանք են հայտնել Սերժ Սարգսյանի որոշման վերաբերյալ և նշել են ուղղակիորեն, որ նա դա արել է առանց խորհրդարանական և հանրային քննարկումների: Սրանով եվրոպական կողմը փաստում է, որ հապճեպ որոշում է կայացվել: Երրորդ կետով ուշադրություն են դարձրել ղարաբաղյան խնդրին, որում հղում են արել, որ լուծումը պետք է համապատասխանի ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի 4 բանաձևերին և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի՝ լ՛Աքվիլայում արված համատեղ հայտարարության դրույթներին: Տարբեր գնահատականներ հնչել են և կարող են հնչել սրա հետ կապված, բայց, մեծ հաշվով, եթե չլինեին վերոնշյալ շեշտադրումները, մնացած առումներով կարելի է ասել՝ արաձանագրել են առկա վիճակը: Բայց միայն ափսոսանք հայտնելու պահը նշելով՝ կարելի է հասկանալ, որ դա, գոնե իմ գնահատմամբ, այնքան էլ չի բխում Հայաստանի Հանրապետության շահերից:
