Lragir.am–ի զրուցակիցն է ԱԺ անկախ պատգամավոր, Ազատ դեմոկրատներ կուսակցության նախագահ Խաչատուր Քոքոբելյանը:

Պարոն Քոքոբելյան, մոտ մեկ շաբաթ է հայկական կողմը չի կարողանում մոտենալ խոցված ուղղաթիռին, այս օրերին բնական հարց է ծագում՝ որտե՞ղ է Հայաստանի արտաքին դիվանագիտությունը:

Սա առաջին դեպքը չէ, որ Հայաստանի Արտաքին գործերի նախարարությունը, իմ գնահատմամբ, ոչ ադեկվատ վիճակում է հայտնվում՝ Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների և ընդհանրապես Հայաստանի արտաքին քաղաքականության տեսանկյունից: Բոլորը լավ են հիշում այս տարվա օգոստոսի դեպքերը, որտեղ դիվանագիտական ճակատում ահռելի աշխատանքի անհրաժեշտություն կար, բայց մենք այդպես էլ հնարավորություն չունեցանք տեսնելու, թե ինչ աշխատանք կատարվեց մեր Արտաքին գործերի նախարարության կողմից:

Ես կարծում եմ, որ սա բացառիկ դեպք է, ցավոք, ուղղաթիռը խոցելուց հետո ՀՀ-ն հնարավորություն չի ունեցել մոտենալ ուղղաթիռին և մեր զոհված տղաների մարմինները բերել: Այս դեպքով միջազգային հանրության կողմից հնչեցված որոշակի գնահատականներ շատ ադեկվատ էին, բայց ինչպես միշտ, այս անգամ նույնպես միջազգային համապատասխան կառույցների կողմից գնահատականներից այն կողմ որևիցե քայլ չարվեց: Ես բազմիցս նշել եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչման հետ կապված խնդրի ձգձգման հիմնական պատճառներից մեկն էլ այդ լղոզված վիճակն է, այդ թվում՝ միջազգային հանրության կողմից ոչ ադեկվատ հետևություններ անելու պատճառով: Մենք չտեսանք, թե ինչպիսի լծակներ է փորձում օգտագործել մեր Արտաքին գործերի նախարարությունը, որպեսզի կարողանանք հասնել խնդրի լուծմանը: Կարծես թե հայտնվել ենք մի փակուղում, երբ ադրբեջանական կողմի կամայականությունների և անթույլատրելի գործողությունների պատճառով, իսկ սա Ժնևյան կոնվենցիայի խախտման ակնհայտ դեպք է, քարը տեղից չի շարժվում: Ավելորդ են նաև այս փուլում պետական պաշտոնյաների այն մոտեցումները, որոնք կարծես թե փորձում են մեղքը բարդել միայն հակառակ կողմի վրա: Որևէ արդարացում չունի մինչև այս պահը մեր քաղաքացիների դիակների՝ այն կողմում գտնվելը: Որևիցե հայտարարություն, գնահատական պրակտիկ քաղաքականության մեջ և միջազգային հարաբերություններում արժեք չունի, եթե դա գործի չի վերածվում: Այսինքն՝ փաստ է, ցավոք սրտի, և սա պետք է գիտակցեն Հայաստանում, որ հայ-ադրբեջանական պատերազմական այս վիճակում միջազգային հանրությունը կարծես թե հեռվից է հետևում այս դեպքերին: Աննախադեպ դեպք է սա, որ մոտ մեկ շաբաթ է վիճակի փոփոխություն չկա:

Ես չեմ ուզում ուրիշ բառեր օգտագործել, բայց ինձ համար՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, շատ վիրավորական է, որ այս վիճակն արդեն մոտ մեկ շաբաթ է շարունակվում է: Չեմ ուզում ասել, որ սա անկարողություն է, բայց չեմ կարող նաև ասել, որ անգործություն չէ:

Իսկ կոնկրետ Ռուսաստանի դիրքորոշումն այս դեպքում ինչպե՞ս եք գնահատում: Այս օրերին շեշտվում է այն  հանգամանքը, որ ռուսական զենքով է խոցվել հայկական ուղղաթիռը:

Ես միշտ ասել եմ, որ անթույլատելի է ռուսական և հայկական կողմերից հայտարարել, թե Ռուսաստանը մեր ռազմավարական գործընկերն է, քանի որ այդ երկիրն այդ ծավալներով զենքի վաճառք է իրականացրել մեր թշնամուն: Ես կուզեմ շատ օբյեկտիվ լինել, կոնկրետ այս դեպքում ես չէի սպասում, որ ռուսական կողմից ինչ-որ քայլ կլիներ: Եթե զենքի վաճառքի կամ ընդհանրապես տարածաշրջանում ապակայունացման հետ կապված չենք կարող ռուսական գործոնը հաշվի չառնել, ապա զուտ այս դեպքի հետ կապված ես առանձնապես խնդիր չեմ տեսնում: Ռուսական կողմի ընդհանուր գործողությունները ոչ թե պետք է քննարկել ու դիտարկել միայն այս դեպքի համատեքստում, այլ ընդհանրապես այս ամբողջ համակարտության ընթացքում: Բոլոր նրանք, ովքեր տեղյակ են, թե ինչ է եղել ի սկզբանե, չեմ կարծում, որ կլինի որևէ մեկը, ով այս պահին կզարմանա ռուսական պաշտոնական դիրքորոշման վրա:

Օգոստոս ամսվա լարված իրավիճակից և դրանից հետո կարծես թե մեր արտաքին դիվանագիտությամբ ավելի շատ ռազմական ղեկավարությունն է զբաղվում, ինչո՞վ եք սա բացատրում:

Շատ ակնհայտ փաստ է դա, այո, օգոստոսյան դեպքերից հետո մեր Պաշտպանության նախարարությունն այդ առումով ավելի ակտիվ ու ադեկվատ է եղել, քան Արտաքին գործերի նախարարությունը: Որքան էլ փորձեն դա ժխտել, դա ակնհայտ փաստ է: Կա մի պարզ վիճակ, չեմ ուզում դա անձերի հետ կապել, բայց միաժամանակ չեմ կարող չկապել կառույցների իրավակիրառությունից սկսած և նաև գործընթացին մասնակից լինելու իրենց չափաքանակի հետ: Միգուցե Արտաքին գործերի նախարարությունում մտածում են, որ իրենք այդքան ներգրավված չեն այդ գործընթացների մեջ, և դա բերում է որոշակի իներտության: Մեր Արտաքին գործերի նախարարությունում էլ կան մարդիկ, որոնք, վստահ եմ, որ շատ համարժեք գնահատում են այս իրավիճակը: Բայց ես առաջին հերթին այս իրավիճակը բնութագրում եմ Հայաստանի Հանրապետության իշխանության ոչ էֆեկտիվ աշխատանքի հետևանք: Իշխանական տարբեր թևերի միջև ճյուղային առումով փաստացի ոչ էֆեկտիվ համագործակցության հետևանք եմ համարում: Այն, ինչ պետք է այսօր արվի, զուտ դիվանագիտական ճակատում պետք է արվի, իսկ այն, ինչ կապված է զորվարժությունների կամ այլ գործողությունների հետ, դա պաշտպանական ֆունկցիա է: Զուտ դիվանագիտական ճակատում, ցավում եմ, բայց փաստ է, որ ՀՀ-ն ձախողվում է:

Այդ ձախողո՞ւմն է նաև պատճառը, որ ադրբեջանական կողմն անընդհատ լարվածություն է առաջացնում սահմանին, սակայն միջազգային կառույցները չեն կարողանում դա զսպել:

Դրանք շատ փոխկապակցված խնդիրներն են: Միայն այդ ձախողման պատճառով չէ, որ ադրբեջանական կողմը պարբերաբար ակտիվանում է, բայց Հայաստանի Հանրապետության ցանկացած ձախողում ու թուլացում, սկսած տնտեսական բնագավառից, վերջացրած դիվանագիտականով, Ադրբեջանին հնարավորություն է տալիս ավելի ագրեսիվ լինել: Պետք է նաև ի սկզբանե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանում կա ոչ ճիշտ պատկերացում՝ կապված Ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծման հետ:

Ուղղաթիռը խոցելուց հետո Ադրբեջանը Ղարաբաղի օդային տարածքը փակ գոտի համարեց, սա ինչի՞ կարող է հանգեցնել:

Դա նոր չէ, որ հայտարարված է: Եթե ավելի ճշգրիտ ձևակերպենք, դրանում նաև մեր շահերից բխող հատված կա: Ոչ թռիչքային գոտի հայտարարելով՝ նաև արգելափակվում են ադրբեջանական կամ այլ, այդ թվում՝ թուրքական օդուժի թռիչքները Ղարաբաղի տարածքում: Բայց դա չի արգելափակում Լեռնային Ղարաբաղի ներքին թռիչները, այդտեղ մենք ուղղաթիռների տեղաշարժի խնդիր չենք ունենում:

Ադրբեջանական կողմն արդարանում է, թե հայակական ուղղաթիռը զինված է եղել, որքանո՞վ է հավանական այս տեսակետը:

Ես այս պարագայում բացառում եմ հայկական կողմի հարձակումը: Նախ, ակնհայտ փաստեր կան այն մասին, որ այդ ուղղաթիռում զենք ու զինամթերք չի եղել: Նաև դա է պատճառներից մեկը, որ ադրբեջանական կողմը թույլ չի տալիս, որպեսզի փորձագետները մոտենան ուղղաթիռին: Մինչև այս պահը որևիցե միջազգային փորձագիտական մակարդակով այս խնդիրը չի քննարկվել: Այս դեպքում ստացվում է, որ խոցել են ուղղաթիռ, որը բացառապես ուսումնավարժական է եղել: